Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra İslam tetkiklerinin niçin Türk eğitim sahası dışına çıkarıldığını meydana çıkarma işi ki ben onu yapacak imkânlara sahip değilim, meraklı bir husus olacaktır: Acaba bu harp esnasında Şerif Hüseyn'in yaptığı isyan ve kıyama karşı bir dâhilî reaksiyon mu idi?, yoksa dışarıdan bazı gizli kuvvetler dizginleri mi çekmekte idi? İstanbul Üniversitesinde faaliyeti tatil edilen ilahiyat fakültesi niçin daha sonra Ankara’da ihya edildi? Edebiyat Fakültesinde bir İslam Araştırmaları Enstitüsünün tesisini teşvik sebeb ne idi ve muhalefetler nasıl bertaraf edildi?​Ben Haydarabad (Osmania) Üniversitesi Hukuk fakültesinde heyecanla meşbu bir şekilde meşguldüm ve bizim sömürücü “dostumuz” (h[a]lîf), İngiliz-Hindistan’ından ayrıldıktan sonra vatanıma karşı vazifemi yaptığıma kani olduğum için oradaki faaliyetimi kolay kolay terk etmeyecektim. Garip hadiseler beni Fransa'ya attı ve karaya oturttu; ben boş idim. Prof. Ahmed Zeki Velidi Togan'ı tanımıyordum ve kısa bir müddet için Pakistan'a yaptığım ziyaretim sırasında mutasavvar enstitüde çalışmamı teklif eden de o oldu; fakültede her sene bir sömestre çalışmamı kabul etti.​Bir kürsü yoktu; sadece Enstitü vardı ve dersler serbest derslerdi. Rağbet çoğaldı, dinleyiciler seneden seneye arttı ve fakültedeki en büyük amfi kifayet etmez oldu.

Çalışmaya başladığımdan beri derslerde söylediklerimi cümle cümle terceme eden birçok mütercimler vazifelendirildi: Fuat Sezgin, Salih Tuğ, Kemal Kuşcu, Nihat Keklik ve Yusuf Ziya Kavakçı muntazaman; Ramazan Şeşen ve Ahmed Subhi Furat bazan bu vazifeyi yaptılar. Bu kıymetli yardımlarından dolayı hepsine müteşekkirim.
İstanbul Üniversitesinin müsaadesiyle bir hafta gidip arka arkaya dört ders vermek suretiyle Ankara’daki İlahiyat fakültesinde de bir sene çalıştım. Esad Kılıçer oradaki mütercimim idi.
Gerek bunlar gerekse başta Said Mutlu olmak üzere başka arkadaşlar benim nâçîz çalışmamı bir başka istikamette yaydılar: Onlar benim birçok eserlerimi -Arapçadan, Urducadan, Fransızcadan ve İngilizceden- Türkçeye terceme ettiler ve bunların kitap şeklinde veya ilmî mecmualarda makaleler hâlinde yapılan neşirleri Türkiye’nin en ücra köşelerinde ve hatta dışarıda okuyucuların istifadesine sundu.
Tabii k[i] tezlerinin hazırlanışı sırasın[da] birçok araştırmacılar benimle istişarelerde bulunmuştur. Dr. Salih Tuğ onlardan biridir.
Devamlı olarak beni Annales de la Faculté de Droit d’Istanbul’da yazı yazmaya teşvik eden Prof. Charles Crozat’yı da zikretmeden geçemeyeceğim.
İstifade tek taraflı olmadı. Her sene bir sömestrlik ikametim sırasında da gerek İstanbul’un ve gerekse başka yerlerin fevkalade zengin yazmalarından faydalandım ve gizli hazinelerden bazı şeyler keşfedebildim. Kadı ar-Raşîd’in az-Zahâir va’t-tuhaf, İmam Buhari’nin at-Tarihü’l-Kebîr’inin 3. cildi, Said b. Mansûr’un Sünen’i, al-Basri’nin al-Mu’tamad ve henüz neşrini bulamamış daha birçok eserler.
Kültür sergilerinden de bahsetmem gerektir: Dîneverî Günü ve botanik kitapları sergisi, Serahsî günü ve eserlerinin sergisi (Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesinin bir armağanıyla ilim alemine sunulmuştur); Şeybânî Günü ve yazma eserlerinin sergisi (bu da İslam Medeniyeti mecmuasının özel bir sayısını kaplamıştır). Süleymaniye Kütüphanesine yardımlarından dolayı samimi teşekkürlerimi sunarım.
Tabii ki Enstitü “İslam Tetkikleri Dergisi”ni çıkarmaya başladığı zaman devamlı olarak orada benim benim de yazılarım olmuştur.
Bu faaliyetlerin hepsine şeref, yaşına rağmen hakikaten sürükleyici bir kuvvet ve bir ilham unsuru olan Enstitüsünün muhterem müdürü Ord. Prof. Zeki Velidi Togan’a aittir. Muasırları onun hizmetini kabul etmeseler de müstakbel nesil ona medyun kalacak ve Cenab-ı Hak onu mükafatlandıracaktır.
Burada ben yapabildiğimi yaptım ve daha ne kadar müddet bunun imkân dâhilinde olacağını şimdi bilmiyorum. Fakat ben sevgili Peygamberimizi de müsafir eden Hz. Ebû Eyyub el-Ansârî’nin (R.A.) müsafiri olmaktan şeref duyarım.

11 Sefer 1390 Cuma

Türkçesi: Allah’a hamdolsun, bu Enstitüyü ziyaret ederek çok mutlu oldum. Burada gözlemlediğim özenli çalışma(lar) ve İslami araştırmalarda yöntemin iyileştirilmesi için takdire değer, devamlılık arz eden bu gayretle gönlüm rahatladı.

I visited the Institute of Islamic Studies first in 1964, and am now enjoying its scholarly hospitality during my present visit. It gives me great pleasure to express my admiration of the institute and my gratefulness to its teaching staff, and to formulate my very best wishes for its further development and their continued scholarly success.

Türkçesi:

İslam Tetkikleri Enstitüsünü ilk kez 1964 yılında ziyaret etmiştim ve şimdi de bu ziyaretim sırasında ilmî misafirperverliğinin tadını çıkarıyorum. Enstitüye olan hayranlığımı ve öğretim kadrosuna olan minnettarlığımı ifade etmekten ve Enstitünün daha da gelişmesi ve bilimsel başarılarının devamı için en iyi dileklerimi sunmaktan büyük memnuniyet duyuyorum.

لقد زرت معهد الأبحاث الإسلامية التابع لكلية الآداب في جامعة إستانبول، وتعرفت على الأستاذين علي أوزك وصالح طوغ، ولمست في هذا المعهد وفي هذين الأستاذين روح البحث العلمي والتعاون الصادق، وقد علمت أن لديهم مشاريع علمية هامة نرجو لها التحقق وللمعهد التقدم والازدهار.

​Türkçesi: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ne bağlı İslam Tetkikleri Enstitüsü’nü ziyaret ettim ve Ali Özek ile Salih Tuğ hocalarla tanıştım. Bu Enstitü ve bu iki hocada bilimsel araştırma ve samimi yardımlaşma ruhunu hissettim. Onların önemli bilimsel projelerinin bulunduğunu öğrendim. Bu projelerin gerçekleşmesini ve Enstitünün ilerleyip gelişmesini dileriz.

I have visited this institute with great pleasure on the first occasion of being in Istanbul.

W. Montgomery Watt
Department of Arabic & Islamic Studies
University of Edinburgh
23 March 1970

Türkçesi: İstanbul’a ilk geldiğimde bu enstitüyü büyük bir memnuniyetle ziyaret ettim.

W. Montgomery Watt
Arapça ve İslam Araştırmaları Bölümü
Edinburgh Üniversitesi
23 Mart 1970

It is for the second time that I visit the Institute of Islamic Research in Istanbul. On both occasions, I have been received with a hospitality where generosity is exceeded truly by the warmth of feelings that accompanied it. For this, I am truly grateful.

Türkçesi:

Bu, İstanbul’daki İslam Araştırmaları Enstitüsünü ikinci ziyaret edişim. Her iki sefer de iyi bir konukseverlik ve gerçekten çok sıcak duyguların eşlik ettiği bir cömertlikle karşılandım. Bunun için gerçekten minnettarım.



​

كلما زرت معهد الدراسات الإسلامية -وقد زرته مرات كثيرة - لمست في القائمين عليه من العلماء الأتراك الشباب الإخلاصَ والحماسةَ والجدَّ. وأرجو أن يصبح هذا المعهد أكبر مركز في الدراسات الإسلامية في الشرق الأوسط، وأن يجلو بدراسات أساتذته وتلاميذه عظمة الإسلام وجلال الحضارة الإسلامية إن شاء الله.

​